Arhiv tekstova

Kako je planirano Aleksandrovo

Možda ste se susreli s napisima, najčešće grafitima, kojim »Šandorčani«, zaljubljenici u staro prigradsko naselje Aleksandrovo, veličaju svoje mjesto stanovanja i iskazuju ga posebnim i izuzetnim. Prođete li, međutim, čak i najprometnijom ulicom naselja (Beogradski put), susrest ćete se s lijepo održavanim kućama, ali i trošnim objektima, pa i s praznim placevima, što prije nekoliko desetljeća nije bio slučaj. Slično je i s okolnim ulicama: smjenjuju se istovjetni prizori. I pored toga, nešto je, po svemu sudeći, u atmosferi i nekom obliku spokoja, što Aleksandrovo čini voljenim mjestom, te mnogi njegovi stanovnici ovdje ostaju i u drugoj, trećoj i narednoj generaciji, ne odvajajući se od poznatih ulica i prizora i povijesti svojih predaka.
Odgovor je, možda, upravo u povijesti, u dalekom vremenu kada je naselje Šandor, a danas Aleksandrovo, planirano i naseljavano, što se događalo od 1781. godine. Istraživanjem nastanka vlastelinskog sela, koje je od 1804. do 1904. imalo samostalnu upravu, bavio se arhivist Gašpar Ulmer, kao i arhitekt mr. Ante Rudinski, analizirajući urbanu osnovu Aleksandrova, koju su činila četiri geometrijski pravilna urbana bloka s velikim placevima i širokim ulicama (Pro memoria, broj 7, svibanj 1989. godine). Zaključak na osnovu detaljne i opsežne analize je vrlo interesantan: »Na osnovu izloženog proistječe da je naselje Šandor – danas Aleksandrovo – formirano po principu idealnih gradova. Kao takvo, ono se izdvaja od svih naselja na teritoriju sjeverne Bačke, a možda i širem, nastalih tijekom perioda kolonizacije u drugoj polovici osamnaestog stoljeća, i kao takvo spada u jedinstvene primjere planiranja i provođenja prostornog i urbanističkog planiranja s kraja osamnaestog stoljeća«. Postoje skice naselja iz tog starog vremena, poznata su i imena inženjera koji su radili na ovakvim poslovima, ali je, ipak, ostalo otvoreno pitanje tko je autor urbanističkog plana Šandora.
U prilogu: Aleksandrovo na karti Subotice 1928. godine.