Arhiv tekstova

Za vrijeme vladavine hrvatsko-ugarskog kralja Andrije II. (II. András) duge 28 godina (od 1205. do 1233. godine), na teritoriju kraljevine, ali i izvan nje, odigrali su se važni događaji o kojima smo već ranije govorili: ograničenje vlasti kralja i velikodostojnika – izdavanjem zlatne bule, postupno uvođenje »novih institucija«, ubojstvo kraljice Gertrude, vođenje križarskog rata u Palestini, vođenje ratova u kneževini Halič. 

 

Križarski rat protiv heretika i misionarske misije

 

Andrija II. je poduzimao i »domaće križarske pohode« radi slamanja heretika, prije svega protiv bogumila (albigena) u Bosni. Preuzeo je korake »misionarske misije« za širenje kršćanstva, bolje rečeno katoličanstva, nasuprot ortodoksnoj vjeri. Iz tih razloga 1211. godine naseljava Njemački viteški red u Erdelj (današnja Transilvanija) na granična područja prema Vlaškoj i Moldaviji radi obrane od napada Kumana, ali i njihovog pokrštavanja. Kralj Andrija II. ubrzo, poslije 

»kratke ljubavi«, nakon četiri godine, u proljeće 1225. godine protjeruje Njemački viteški red iz zemlje, jer su oni teritorij, tj. posjede koji su kao red dobili na dar, ponudili Svetoj stolici i nisu obavljali svoje misionarske zadatke. Red se poslije naselio na obale Baltičkog mora, gdje su »širili kršćanstvo« prema poganskim slavenskim plemenima, a velike neprilike su s njima imali Ruska Kneževina i Poljska Kraljevina. Ko su ti Kumani koje je Andrija II. tako žarko želio pokrstiti? 

Kumani (mađarski Kuni, ruski Poloveci, češki i poljski Plavci, grčki Komani) kao poseban narod pojavili su se sredinom XI. stoljeća na prostorima Euroazijske stepe. Muslimanski, mongolski i kineski izvori nazivaju ih Kipčakima. Kumani su turski narod koji je oko 1100. godine imao vlast u stepama od Volge do donjeg toka Dunava. Ovaj teritorij latinski su izvori nazivali Cumania, terra Cumanorum. Bizant ih je u borbi s Ugarskom Kraljevinom često pozivao kao pomoćnu armiju (npr. 1085. i 1091. godine). 

 

Džingis kan i njegovi potomci stvaraju najveći svjetski imperij 

 

Godinu dana nakon krunidbe Andrije II., 1206. godine na prostorima unutrašnje Mongolije Temudžin, kasnije nazvan Džingis kan, počinje ostvarivati »svoju životnu misiju« – stvoriti vladavinu slobodnih Mongola nad cijelim svijetom. Kada je 1227. godine u tridesetoj godini života umro, dobro organizirani mongolski tumeni (armija od deset tisuća ratnika) zauzeli su Kinu, srednju Aziju, muslimanske države u južnoj Aziji. Njegov sin Ogotaj, kad je postao veliki kan, glavnu mongolsku vojsku podijelio je na tri dijela, dvije armije su napale Kinu i Koreju, a treća armija je pod vodstvom Batu kana nastavila pohod prema zapadu napadajući ruske kneževine i Kumaniju. Mongoli, koje kod nas zovu i Tatarima, uništili su Kumaniju 1223. godine kada su u bici pokraj rijeke Kalke do nogu potukli ujedinjenu rusko-kumansku armiju. Dio Kumana, koji su stanovali zapadno od Dnjepra, pod vodstvom Bejbarsa 1227. godine se pokrstio po latinskom ritualu i stavili su se pod zaštitu ugarskog kralja Andrije II. (ono što Njemački viteški red nije postigao, Tatari su uradili »jednim potezom«). Papa je 1229. godine u južnoj Moldaviji u mjestu Milko osnovao katoličku biskupiju za potrebe Kumana. Istovremeno, tada još prijestolonasljednik Bela i suvladar Andrije II. počeo je službeno upotrebljavati i titulu kralja Kumanije (rex Comanieque). 

 

Novi narod s istoka u Karpatskom basenu

 

Obnovljeni tatarski napad 1237.-38. godine uništio je Kijevsku Rusiju i Halič (za koje se Andrija toliko borio). Poslije ovog poraza dio poraženih kumanskih plemena pod vodstvom »kralja« Kötöny-Kütena zatražio je i dobio dozvolu hrvatsko-ugarskog kralja Bele IV. da se naseli u Ugarsku. Bela IV. je sebe službeno nazivao i njihovim kraljem, te ih nije mogao odbiti, ali je s njima imao i druge planove. Na njih je računao prije svega kao na dio lake konjice u borbi protiv Tatara, koji su najavljivali napad na njegovu kraljevinu. Preko prijevoja Radne u južnim Karpatima 1239. godine u Ugarsku se preselilo oko 40.000 kumanskih obitelji sa svojim robovima (najmanje 250-300.000 ljudi). Najvjerojatnije su se naselili u južnu i istočnu Ugarsku, odnosno u županije Čongrad, Kovin i Krašo (današnji Banat). Prvobitni je plan bio da se rasele po cijelom teritoriju kraljevstva, kao što je to urađeno prije njih s Bešenima, Hazarima, da kasnije živeći u jednom bloku ne bi stvarali probleme u kraljevini eventualnim pobunama. Ali »veliki problem«, Tatari, već su bili na granici Hrvatsko-Ugarskog Kraljevstva.