Arhiv tekstova

Suđenje Vojislavu Šešelju pred MKSJ i reakcije na presudu

Dana 15. januara 2003. godine Tužilaštvo MKSJ je podiglo optužicu protiv lidera SRS Vojislava Šešelja za zločine protiv čovečnosti i kršenje zakona i običaja ratovanja na području Hrvatske, BiH i Vojvodine, to jest vojvođanskog sela Hrtkovci. U optužnici se navodi da je Šešelj u svojim javnim istupima pozivao na proterivanje hrvatskog stanovništva iz dela Vojvodine, konkretno iz sela Hrtkovci u opštini Ruma, čime je podsticao svoje sledbenike, ali i predstavnike lokalne vlasti, da sprovode kampanju progona Hrvata. 
Dana 31. marta 2016. godine Pretresno veće MKSJ je oslobodilo Vojislava Šešelja po svim tačkama optužnice za zločine protiv čovečnosti i za kršenja zakona ili običaja ratovanja. 
Žalbeno veće Međunarodnog rezidualnog mehanizma za krivične sudove (MRMKS) je delimično ukinulo oslobađajuću presudu Vojislavu Šešelju i proglasilo ga krivim za podsticanje progona (prisilno raseljavanje), deportacije i drugih nehumanih dela (prisilno premeštanje), kao zločina protiv čovečnosti, a takođe i za činjenje progona (kršenje prava na bezbednost) kao zločina protiv čovečnosti u Hrtkovcima u Vojvodini. Žalbeno veće je osudilo Vojislava Šešelja na 10 godina zatvora. 
Presuda Vojislavu Šešelju je ujedno i jedina presuda koja je pred međunarodnim i domaćim sudovima izrečena za prisilno iseljavanje Hrvata iz Vojvodine, odnosno Hrtkovaca.
U presudi je utvrđeno da je neposredno nakon govora Vojislava Šešelja održanog 6. maja 1992. godine u Hrtkovcima, veliki broj Hrvata bio primoran da napusti selo. Ovaj govor je, po zaključku Žalbenog veća MKSJ, podstakao nasilje nad hrvatskim stanovništvom Hrtkovaca, što je rezultiralo njihovim odlaskom. Na Hrvate je, navodi se dalje, vršen pritisak da zamene svoja imanja za imanja Srba iz Hrvatske – bili su izloženi šikaniranju i zastrašivanju. Takođe, utvrđeno je i da lokalne vlasti nisu preduzele ništa kako bi zaštitile hrvatsko stanovništvo i sprečile njihovo iseljavanje. 
Nakon oslobađajuće prvostepene presude MKSJ, Aleksandar Vučić, u to vreme predsednik Vlade Republike Srbije a ranije potpredsednik SRS i član ekspertskog tima odbrane Vojislava Šešelja, izjavio je da je suđenje Vojislavu Šešelju od početka bio politički proces i dodao: »Ponosan sam na činjenicu što je Vlada Srbije štitila zakone, što je Vlada Srbije štitila dostojanstvo Republike Srbije, što je štitila dostojanstvo građana Republike Srbije i dostojanstvo građanina Šešelja.«
Nakon izricanja presude Žalbenog veća, niko od najviših državnih zvaničnika nije se obratio javnosti. Jedan od malobrojnih koji je izneo svoje mišljenje bio je Marijan Rističević, poslanik u Parlamentu Srbije sa liste Aleksandar Vučić - Srbija pobeđuje, koji je rekao: »Pošto ja živim u Sremu, mogu da potvrdim da gospodin Šešelj sem verbalnog delikta nije učinio nijedno krivično delo, ni u Hrtkovcima ni u Slankamenu.«
Poslanik SRS u Skupštini Srbije Nemanja Šarović je nakon osuđujuće presude Vojislavu Šešelju izjavio da »niko iz Hrtkovaca nije deportovan«, kao i da su Hrvati iz Hrtkovaca menjali svoju imovinu za imovinu Srba iz Hrvatske »zato što su bili u mogućnosti da dobiju višestruko vrednu imovinu« Srba iz Zagreba, Splita, Pule, Osijeka i drugih velikih gradova.
Sam Vojislav Šešelj je nakon presude izjavio sledeće: »Ja ću sada preduzeti određene pravne mere da opovrgavam tu presudu, ali ono što je najvažnije na kraju je da sam ja ponosan na sve svoje pripisane ratne zločine i zločine protiv čovečnosti i u budućnosti sam spreman da ih ponovim.«
Odmah nakon izrečene presude, organizacije civilnog društva, kao i pojedini poslanici Narodne skupštine, tražili su od predsednice Narodne skupštine Srbije i nekadašnje potpredsednice SRS Maje Gojković da konstatuje prestanak mandata Vojislavu Šešelju, budući da član 88 Zakona o izboru narodnih poslanika predviđa da narodnom poslaniku koji je pravnosnažnom sudskom odlukom osuđen na kaznu zatvora od najmanje šest meseci prestaje mandat. Međutim, Vojislavu Šešelju nije oduzet mandat i on je i dalje poslanik u Skupštini Srbije. Štaviše, predsednica Vlade Republike Srbije Ana Brnabić je u novembru 2018. godine kritikovala rad Tribunala u slučaju Šešelj i istakla da Tribunal »duguje« Šešelju najmanje tri godine života, jer je dobio kaznu zatvora od deset godina, a proveo je trinaest godina u pritvoru. 

Epilog

U periodu između dva popisa stanovništa, 1991. i 2002. godine, na teritoriji Vojvodine primetno je smanjenje broja Hrvata i drugog nesrpskog stanovništva. Smanjenje hrvatske populacije u Vojvodini je u najvećoj meri posledica politike progona hrvatskog stanovništva u periodu od 1991. do 1995. godine.
U izveštaju Pokrajinskog sekretarijata za propise, upravu i nacionalne manjine AP Vojvodine iz 2003. godine navodi se da je do smanjenja broja Hrvata došlo u 39 od 45 vojvođanskih opština. Prema popisu iz 1991. godine, u Vojvodini je bilo 74.808 Hrvata, dok ih je na popisu 2002. godine registrovano 56.546. To znači da se broj Hrvata u Vojvodini smanjio za 18.262, to jest 24,41%.
Na nivou opština, najveće smanjenje udela hrvatskog stanovništva u ukupnom broju stanovnika zabeleženo je u Šidu i iznosi 65,5%. 
Na nivou naselja, najveće smanjenje zabeleženo je u šidskom selu Kukujevci, gde je prema popisu iz 1991. godine živelo 1.622 Hrvata i oni su činili 89% ukupnog broja stanovnika sela. Broj Hrvata u Kukujevcima je 2002. godine pao na 72, odnosno na 3,2% od ukupnog broja stanovnika sela. Sličan trend je primetan i u susednom selu Gibarac, gde je udeo hrvatskog stanovništva smanjen sa 91,4% na 7,8% od ukupnog broja stanovnika, odnosno sa 768 na 91 između dva popisa.
Na teritoriji opštine Inđija 1991. godine živelo je 4.650 Hrvata, a na popisu 2002. godine registrovano je njih 1.953, što je smanjenje od 59,05%.
Najveća promena na teritoriji opštine Inđija dogodila se u selu Novi Slankamen, gde je broj Hrvata 1991. godine iznosio 1.953, to jest 65,60% ukupnog broja stanovnika. Dotle je 2002. godine broj stanovnika hrvatske nacionalnosti smanjen na 544, tj, na 15,74% ukupnog broja stanovnika. 
Na teritoriji opštine Ruma 1991. godine živelo je 3.810 stanovnika hrvatske nacionalnosti, dok je 2002. godine taj broj smanjen na 1.987 stanovnika, to jest za 47,85%. 
Što se tiče naselja u opštini Ruma, najveća promena se dogodila u selu Hrtkovci, gde se broj Hrvata između dva popisa smanjio sa 1.080 na 256, to jest za 76, 3%. 
Na teritoriji opštine Stara Pazova 1991. godine živelo je 3.094 Hrvata, dok je 2002. godine broj stanovnika hrvatske nacionalnosti u ovoj opštini smanjen na 1.615, to jest za 47,80%. 
U selu Golubinci u opštini Stara Pazova, 1991. godine živelo je 1.780 stanovnika hrvatske nacionalnosti, a taj broj je 2002. godine opao na 799, što je smanjenje za 55,16%. 
Smanjenje broja hrvatskog stanovništva zabeleženo je i u sledećim opštinama Vojvodine: Sremski Karlovci za 44,79%, Opovo za 34,57%, Bački Petrovac za 34,43%, Plandište za 33,01%, Bač za 31,44%, Sremska Mitrovica za 31,07%, Pančevo za 30,97%, Bela Crkva za 30,77%, Novi Sad za 29,22%, i slično.
Dana 27. februara 2004. godine Skupština Autonomne Pokrajine Vojvodine donela je Deklaraciju o pozivanju na povratak svih građana koji su bili primorani da napuste Vojvodinu u periodu od 1990. do 2000. godine. Skupština AP Vojvodine je ovom Deklaracijom pozvala sve one građane »koji su bili primorani da napuste Vojvodinu u periodu 1990-2000. godine, usled političkih, ekonomskih, etničkih razloga, da se vrate u Vojvodinu«.
Poziv, međutim, nije doveo do povratka Hrvata u Vojvodinu, već je, naprotiv, njihov broj dodatno opao. Na popisu 2011. godine registrovano je 47.033 Hrvata u Vojvodini, što znači da je njihov broj u odnosu na popis iz 2002. godine smanjen za još 9.513.
U vreme objavljivanja ovog Dosijea, događaji kojima se on bavi više nisu tema u javnosti u Srbiji. Političari na vlasti o tome retko govore, medijski izveštaji skoro da ne postoje, a nijedan zločin nad Hrvatima na teritoriji Vojvodine nije memorijalizovan. Osim civilnog sektora, na zločine nad vojvođanskim Hrvatima niko ne podseća.
Najzastupljenija stranka u Narodnoj skupštini Republike Srbije trenutno je Srpska napredna stranka, na čijim rukovodećim pozicijama se nalazi veliki broj ljudi koji su u vreme kampanje proterivanja Hrvata iz Vojvodine bili članovi i funkcioneri Srpske radikalne stranke, to jest stranke koja je zagovarala i predvodila kampanju proterivanja Hrvata iz Vojvodine. Zajedno sa Srpskom naprednom strankom, u vladajućoj koaliciji je Socijalistička partija Srbije, koja je bila na vlasti devedesetih godina prošlog veka, kada su Hrvati iz Vojvodine proterivani. Te dve političke partije danas čine vladajuću koaliciju u Republici Srbiji. Srpska radikalna stranka Vojislava Šešelja najjača je opoziciona partija u parlamentu Srbije.

 Fond za humanitarno pravo (FHP)