Arhiv tekstova

Nasilje nad hrvatskim stanovništvom Vojvodine, 1993. godina

Reagiranje

Sava Žarkov, predsednik Opštinskog odbora SRS u Rumi, u septembru 1993. godine tvrdio je da bombe u Rumi Hrvati podmeću sami sebi »kako bi privukli pažnju«.
Savezno ministarstvo za ljudska prava i prava manjina na čelu sa Margit Savović je u julu 1993. godine, u svom saopštenju navelo da će status Hrvata u Vojvodini biti rešen donošenjem Zakona o manjinama i »raspletom celokupne jugoslovenske krize«. Navodeći primere nasilja nad Srbima u Hrvatskoj, Ministarstvo je istaklo da se takve stvari »[u] SR Jugoslaviji, Republici Srbiji i pokrajini Vojvodina nikada [...] nisu dešavale, niti će se dešavati slične stvari«. Međutim, do tada je na prostoru Vojvodine uveliko vršeno uništavanje imovine, nasilno zauzimanje kuća, podmetanje eksploziva i ubijanje Hrvata. Do jula 1993. godine ubijeno je i nestalo najmanje deset Hrvata iz Vojvodine i iseljeno je više od 10.000 hrvatskih stanovnika.
U julu 1993. godine Republika Hrvatska je uputila pismo generalnom sekretaru UN, u kojem su izneti navodi o kršenju ljudskih prava Hrvata u Vojvodini. U pismu su navedena svedočenja o maltretiranju građana hrvatske nacionalnosti, pretresu njihovih kuća, isterivanju iz kuća, krađi i uništavanju njihove imovine, kao i podaci o iseljavanju hrvatskog stanovništva iz Vojvodine.
Pokrajinski sekretarijat za ostvarivanje prava nacionalnih manjina, upravu i propise odbacio je ove optužbe kao netačne i tim povodom uputio pismo Savetu bezbednosti 12. oktobra 1993. godine. Pismo je potpisao pokrajinski sekretar Pavel Domonji, u to vreme član SPS-a, koji je kasnije prešao u SRS i postao član njenog najvišeg stranačkog organa – Centralne otadžbinske uprave. 
Pokrajinski sekretarijat je u svom odgovoru zauzeo stav da su optužbe za kršenje ljudskih prava Hrvata u Vojvodini »još jedan prilog satanizaciji Srba, atak na Saveznu Republiku Jugoslaviju, većinu njenih građana, kao i pokušaj da se međunarodno javno mnjenje dovede u zabludu i obezbedi direktno mešanje najšire međunarodne zajednice u unutrašnje stvari naše zemlje«. 
Dalje, u odgovoru Sekretarijata se konstatuje da je tačno da se određeni broj Hrvata iselio sa područja Vojvodine, ali da to nije učinjeno pod pritiskom vlasti. Pokrajinski sekretar je istakao da je do toga došlo »pod pritiskom i u organizaciji ekstremnog – nacionalističkog dela građana hrvatske nacionalnosti koji su živeli ili još žive u AP Vojvodini i SRJ, nekih verskih dostojanstvenika Katoličke crkve sa teritorije Autonomne Pokrajine Vojvodine, Savezne Republike Jugoslavije, ali i Republike Hrvatske, i, što je izuzetno važno – pod uticajem čelnika političke partije Demokratskog saveza Hrvata Vojvodine«. 
Pokrajinski sekretarijat je zauzeo stav da je zamena nepokretnosti Srba iz Hrvatske za imovinu Hrvata u Sremu dobrovoljna i da se ona vrši legalno uz posredovanje advokata. Takođe su istakli da su svi ugovori o zameni nepokretnosti zaključeni u korist građana hrvatske nacionalnosti, a na štetu građana srpske nacionalnosti. 
Ovaj stav je potpuno saglasan stavovima kojih su se u vreme nasilja nad Hrvatima držali Vojislav Šešelj i njegova Srpska radikalna stranka. 
Vojislav Šešelj i članovi SRS su u više navrata iznosili tezu da su prilikom razmene imovine »Hrvati mnogo bolje prošli, jer su dobili mnogo vrednije srpske kuće u Hrvatskoj«, kao i da su svoja seoska imanja menjali za kuće i stanove u Zagrebu i na primorju. 
U maju 1994. godine, tadašnja funkcionerka SRS Maja Gojković u Velikoj Srbiji, glasilu SRS, iznela je stav »[...] da je nacionalnim manjinama dobro u Srbiji, a oni koji se odavde sele ne čine to zbog pritisaka, nego da bi poboljšali svoj ekonomski položaj«.
Prema podacima iz ugovora o razmeni nekretnina, FHP je utvrdio da je neznatan broj Hrvata iz sela oko Rume zamenio svoja imanja za kuće i stanove u većim hrvatskim gradovima i na primorju. Od 266 ugovora o razmeni u koje je FHP imao uvid, samo 16 ugovora su za predmet razmene imali imovinu na primorju, dok se osam ugovora odnosilo na grad Zagreb. Većina Hrvata iz Vojvodine svoju imovinu je zamenila za seoska imanja u manjim mestima u opštinama Slavonska Požega, Podravska Slatina i Virovitica.
U oktobru 1993. godine na teritoriji Srema uhapšeno je više lica, članova i simpatizera SRS i pripadnika SČP, zbog sumnje da su izvršili krivična dela zločina nad civilnim stanovništvom, terorističke akcije i ubistva iz niskih pobuda. Uhapšena su i četiri lica kojima je suđeno za ubistvo članova porodice Oskomić i Tomić. Među uhapšenima su bili i Petar Živković, nastavnik iz Sota i funkcioner SRS i nekadašnji potpredsednik opštine Šid, zatim Milenko Petrić, potpredsednik SRS za područje Srema, kao i Gradimir Milošević, član SRS iz Sremske Mitrovice. 
RDB MUP-a Srbije je uhapšena lica označio kao »glavne nosioce ekstremističke delatnosti«. 
U internom izveštaju RDB-a iz oktobra 1995. godine navodi se da su ova lica odgovorna za »podsticanje za etničko čišćenje teritorije Srema i šire, kroz pritiske za iseljenje lica hrvatske i muslimanske nacionalnosti. Uporišta za navedeni metod i vid delovanja nalazili su među izbeglim licima srpske nacionalnosti iz Republike Hrvatske, što je posebno kulminiralo sredinom 1992. godine. U tom periodu su na području Srema vršeni permanentni pritisci na pojedina mesta naseljena hrvatskim stanovništvom, posebno u opštinama Ruma i šire.« Većina uhapšenih, izuzev uhapšenih za ubistvo članova porodica Oskomić i Tomić, optužena je samo za nedozvoljeno držanje oružja.

 Fond za humanitarno pravo (FHP)